Schuldenbewind voortaan voor bepaalde tijd en gemeente mag advies uitbrengen

Adviesrecht voor gemeenten

Door gemeenten de mogelijkheid te bieden om de rechter te voorzien van een advies over het bewind, zijn gemeenten beter in staat om hun regierol te nemen. De introductie van het adviesrecht voor gemeenten creëert volgens minister Dekker ook een uniform kader dat gemeenten, rechtbanken en beschermingsbewindvoerders het fundament biedt voor het verbinden van elkaars expertise. Samenwerking tussen alle betrokken partijen is dus een belangrijk kenmerk van het wetsvoorstel.

Gemeenten krijgen het adviesrecht bij alle schuldenbewinden. De rechter kan het adviesrecht ook toekennen bij bewinden die zijn ingesteld wegens lichamelijke en/of geestelijke toestand. Bijvoorbeeld als de lichamelijke of geestelijke toestand aanleiding is voor het bewind, maar bijvoorbeeld ook als er sprake is van problematische schulden.

Gemeenten kunnen alleen gebruik maken van hun adviesrecht als zij vooraf aan de rechtbank hebben laten weten gebruik te willen maken van het adviesrecht ten behoeve van hun inwoners. Alleen als de gemeente heeft verklaard van het adviesrecht gebruik te willen maken, kan de rechter de bewindvoerder verplichten om (a) het bewind aan de gemeente kenbaar te maken en (b) de boedelbeschrijving en het plan van aanpak aan de gemeente toe te zenden op basis waarvan de gemeente vervolgens een advies kan uitbrengen.

Geen advies vooraf

Hoewel in eerdere voorstellen wel werd gesproken over de mogelijkheid tot het adviesrecht bij de instelling van het bewind is in het nieuwste (en inmiddels ingestemde) wetsvoorstel echter gekozen voor een advies ná instelling van het bewind. De reden voor deze aanpassing is het gebrek aan beschikbare informatie (waaronder de schuldpositie en de vermogenstoestand) voorafgaand aan het bewind. Door het ontbreken van deze essentiële informatie zouden gemeenten niet in staat zijn om een onderbouwd advies te geven.

Ook zou een adviesrecht voorafgaande het bewind kunnen leiden tot (onnodige) vertraging van de instellingsprocedure en substantiële kosten met zich meebrengen voor de gemeenten.

De procedure van het nieuwe adviesrecht: wie doet wat?

1. De rechtbank gaat na of de gemeente gebruik wil maken van het adviesrecht. Heeft de gemeente verklaard dat zij hiervan gebruik wil maken, dan verplicht de rechter in alle schuldenbewinden (en andere bewinden waarbij sprake is van problematische schulden) dat de bewindvoerder:
1. de gemeente binnen twee weken na de instelling op de hoogte brengt van het beschermingsbewind (o.g.v. het nieuw voorgestelde art. 1:432a, vierde lid, BW) en
2. binnen drie maanden na de instelling van het bewind de boedelbeschrijving en het plan van aanpak naar de gemeente stuurt.
2. De gemeente zendt binnen vier weken na ontvangst van de boedelbeschrijving en het plan van aanpak een advies* aan de rechter, de betrokkene en de bewindvoerder (o.g.v. het nieuw voorgestelde art. 1:432a, vijfde lid, BW). *Het plan van aanpak is o.b.v. art. 1:435 lid 7 BW alleen verplicht voor professionele bewindvoerders. Familiebewindvoerders met niet meer dan 2 cliënten zijn niet gebonden aan de kwaliteitseisen.
3. De bewindvoerder legt binnen vier maanden na de instelling van het bewind de boedelbeschrijving en het plan van aanpak aan de rechter voor (o.g.v. de aanbevelingen meerderjarigenbewind LOVCK&T).

Het advies en de gevolgen voor het bewind

Nadat de gemeente het advies aan de rechter heeft verstuurd, is het aan de rechter om te beoordelen of het bewind wordt voortgezet of wordt beëindigd. Als de gemeente adviseert dat een voldoende behartiging van de belangen van de rechthebbende kan worden bewerkstelligd met een meer passende en minder verstrekkende voorziening, beslist de rechter of het beschermingsbewind wordt voortgezet dan wel beëindigd. Het advies van de gemeente kan ook zijn om de rechthebbende gezamenlijk met een beschermingsbewindvoerder ondersteuning te bieden. In dat geval kan de rechter oordelen dat het bewind wordt voortgezet.

Schuldenbewind slechts voor bepaalde tijd

Naast de instelling van het adviesrecht wijzigt er bij de instelling van het bewind na de inwerkingtreding van de wetswijziging nog meer. Bij de instelling van het bewind kan de rechter kiezen om dit voor zowel bepaalde, als onbepaalde tijd te doen. Dat blijkt impliciet uit artikel 1:449 lid 1 BW waarin staat dat het bewind onder andere eindigt door het verstrijken van de tijdsduur waarvoor het bewind is ingesteld. Dat het bewind voor bepaalde tijd kan worden uitgesproken wordt expliciet gemaakt door wijziging van artikel 1:431 BW: hierin wordt opgenomen dat een beschermingsbewind wegens een lichamelijke of geestelijke toestand voor zowel bepaalde als onbepaalde tijd kan worden ingesteld. Nieuw is dat een bewind wegens verkwisting of het hebben van problematische schulden na inwerkingtreding van de wetswijziging uitsluitend nog voor bepaalde tijd kan worden ingesteld.

De reden dat schuldenbewinden alleen nog voor bepaalde tijd kunnen worden uitgesproken volgt uit de evaluatie in 2018 van de laatste wetswijziging door Bureau Bartels in opdracht van het WODC. Hieruit is namelijk naar voren gekomen dat door rechters een schuldenbewind vooral wordt ingesteld als wordt verwacht dat betrokkenen tijdelijk moeten worden beschermd. Om de tijdelijkheid van het schuldenbewind te benadrukken en de tijdige uitstroom uit schuldenbewinden te bespoedigen, regelt het wetsvoorstel dat schuldenbewinden alleen nog maar voor bepaalde tijd kunnen worden ingesteld. Op deze manier draagt dit wetsvoorstel eraan bij dat een schuldenbewind niet langer duurt dan noodzakelijk is en wordt het belang van maatwerk volgens de minister benadrukt (Kamerstukken II 2019/20, 35428, nr. 3).

Inwerkingtreding

Hoewel de eerste en tweede kamer hebben ingestemd met het wetsvoorstel, is het adviesrecht nog niet in werking getreden. Naar verwachting zal dit gebeuren per 1 januari 2021. Daarvoor moet de nieuwe wet namelijk nog in het Staatsblad worden gepubliceerd en gevolgd worden door een inwerkingtredingsbesluit.